Boże Narodzenie to jedno z najważniejszych świąt chrześcijańskich, upamiętniające narodziny Jezusa Chrystusa.
Szczególny nastrój i magię tego święta, bez wątpienia, tworzą symbole Bożego Narodzenia. Początki niektórych z nich sięgają czasów pogańskich, inne wpisały się w tę symbolikę niespełna kilka wieków temu.
W tym artykule dowiesz się, jakie są najważniejsze symbole Bożego Narodzenia, skąd się wzięły i co oznaczają.
Spis treści
Skąd się wzięło Boże Narodzenie
Najprawdopodobniej z Rzymu, zastępując kult Słońca i Saturna, na rzecz kultu Syna Bożego.
Według mitologii, Saturn zdobył władzę nad światem, pokonując swojego ojca. W obawie, że mógłby utracić tron, pożerał swoje dzieci tuż po ich urodzeniu.
Saturn był również bogiem rolnictwa. Kiedy po przesileniu zimowym, słońce, tak ważne dla upraw, znów zaczynało świecić dłużej, obchodzono ku jego czci Saturnalia. Podczas tych obchodów, z prośbą o udane zbiory, składano Saturnowi w ofierze dzieci. I tu po raz pierwszy pojawia się motyw dzieciątka.
Trzeba jednak pamiętać, że kult Słońca sięga dużo bardziej odległych czasów. Cykl roczny, to kiedy słońce jest najdłużej, a kiedy najkrócej na niebie wpływało na uprawy, polowania, itd. Wierzono, że w dniu przesilenia zimowego (między 21 i 22 grudnia), słabe Słońce potrzebuje wzmocnienia, aby pokonać ciemność, będąca odniesieniem do tego co złe.
Dokładna data narodzin Jezusa z Nazaretu nie jest znana. Po raz pierwszy, wspomina się o 25 grudnia, jako dniu narodzin Chrystusa, dopiero dwa wieki później. Boże Narodzenie stało się świętem Kościoła około IV wieku, po tym jak chrześcijaństwo stało się oficjalną religią Rzymu.
Choinka
Kiedy pierwsi chrześcijanie przybyli do krajów nordyckich, odkryli, że tamtejsza ludność, w okolicach świąt Bożego Narodzenia, świętuje narodziny Frejra, nordyckiego boga urodzajów i płodności. W tym czasie, dekorowali oni drzewo, będące symbolem Yggdrasil – nordyckiego drzewa wszechświata.
Duchowni, nawracając ludność Europy Północnej, przyjęli ideę dekorowanego drzewka, aby uczcić narodziny, tym razem Jezusa.
W VIII wieku, św. Bonifacy, podjął się ewangelizacji pogańskich ludów germańskich. On również wykorzystał znany miejscowym motyw dekorowanego drzewa.
Według legendy, ściął drzewo poświęcone pogańskim bogom, a w to miejsce zasadził świerk. Tłumaczył niewiernym, że ich bogowie są jak drzewa liściaste, umierają co roku, natomiast Jezus, niczym świerk, żyje wiecznie. Ozdobił drzewko jabłkami, symbolizującymi grzech pierworodny i świecami będącymi symbolem światła Jezusa Chrystusa.
Gwiazda
Gwiazda, umieszczona na szczycie choinki bożonarodzeniowej, reprezentuje niebo, w którym jest Bóg. To również symbol drogowskazu, który kieruje życiem chrześcijanina. Niczym gwiazda betlejemska, która oświetlała i wskazywała drogę trzem mędrcom ze wschodu, symbolizuje światło i nadzieję na lepsze życie.
W polskiej tradycji, ta sama gwiazda jest również znakiem do rozpoczęcia wieczerzy wigilijnej.
Bombki
Z czasem, jabłka, znak pokusy, zostały zastąpione przez bombki, będące symbolem darów Boga dla ludzi. Są one także odniesieniem do modlitw, które powinny zostać zmówione w okresie Adwentu, rozpoczynającego się na cztery tygodnie przed Bożym Narodzeniem.
Tradycyjnie, bombki pojawią się w 5 kolorach, reprezentując różne rodzaje modlitw:
- czerwone – modlitwy i życzenia;
- srebrne – modlitwy dziękczynne;
- złote – modlitwy pochwalne;
- niebieskie – okazanie skruchy i pokuta za grzechy;
- zielone – modlitwy o dobrobyt i siłę.
Dzwonki
Dawniej, używano dzwoneczków do odpędzenia złych duchów.
Wraz z nadejściem chrześcijaństwa, zaczęto wieszać je na drzwiach, oknach, a także na samej choince, aby dać wyraz radości z narodzin Dzieciątka Jezus.
Świece
Tradycja zapalania świec w święta Bożego Narodzenie nawiązuje do dnia, kiedy Maryja, w świetle świecy, urodziła Jezusa w stajni, w Betlejem.
Zapalona świeca jest symbolem zaproszenia Marii i Józefa, aby Jezus mógł się narodzić w domu świętujących. Oznacza również oczyszczenie, nadzieję i światłość.
Anioły
Anioły, będące posłańcami między niebem a ziemią, są symbolem dobroci i miłości.
Według Biblii, to właśnie Archanioł Gabriel przybył do Marii z nowią, że urodzi ona Syna Bożego. Na pamiątkę tego wydarzenia, małe aniołki umieszczane są w dekoracjach bożonarodzeniowych.
Jemioła
Współczesna symbolika jemioły sięga czasów celtyckich. Druidzi, wierzyli w jej szczególne właściwości, a wyjątkowych mocy nabierała ścięta w czasie przesilenia zimowego. Dar bogów, leczyła, chroniła przed złymi duchami, zapobiegała nieszczęściom, uchodziła za silny talizman.
Wierzono, że jemioła w domu, przyciąga szczęście, bogactwo, spełniała życzenia.
W okresie świąt Bożego Narodzenia, zawieszona na drzwiach, jest symbolem szczęścia i płodności.
Jeśli mężczyzna i kobieta spotkają się pod zawieszoną jemiołą, tradycja nakazuje im się pocałować. Magia tej rośliny umocni ich miłość.
Kolędy
Początki kolęd sięgają czasów średniowiecza, ale aż do XVI wieku, nie miały religijnego odniesienia.
W swojej pierwszej odsłonie, były to pieśni powitalne i pochwalne, przekazujące życzenia szczęścia i pomyślności. Wykonywane najczęściej z końcem roku, co przyczyniło się ostatecznie do ich zaadaptowania na potrzeby obchodów świąt Bożego Narodzenia.
Święty Mikołaj
W noc, z 24 na 25 grudnia, pod choinką, prezenty zostawia Święty Mikołaj. Sam zwyczaj obdarowywania w czasie przesilenia zimowego, prawdopodobnie również związany jest z Saturnaliami, świętem urodzajów.
Pierwowzorem postaci Świętego Mikołaja był biskup greckiego pochodzenia, żyjący w IV wieku na terenie współczesnej Turcji.
Według legendy, pewien ojciec miał trzy córki. Nie mógł wydać ich za mąż, ponieważ nie miał dla nich niezbędnego posagu. Zrozpaczony, obawiał się, że grozi im staropanieństwo. Dowiedziawszy się o tym Mikołaj, nocą, w tajemnicy wszedł przez okno do ich domu. Na kominku suszyły się skarpety córek. To tam Mikołaj umieścił złote monety dla każdej z dziewcząt.
Obecnie, 6 grudnia, dla upamiętnienia Świętego Mikołaja z Miry, dzieci znajdują w swoich butach lub skarpetach upominki.
Święty Mikołaj, który pojawia się w noc wigilijną, wyewoluował z kultury amerykańskiej. Starszy mężczyzna z białą brodą, w czerwonym stroju, wykrzykujący charakterystyczne ho, ho! Mieszka na biegunie północnym wraz z elfami i w okresie świąt, na saniach ciągniętych przez renifery, rozwozi dzieciom prezenty.
Gwiazda Betlejemska
Gwiazda betlejemska lub poinsecja nadobna, to kwiat, który dość często stanowi część bożonarodzeniowego wystroju. Do naszej tradycji został wprowadzony całkiem niedawno. Pochodzi z Ameryki Środkowej, a jej kwiaty mienią się czerwienią właśnie w czasie Świąt Bożego Narodzenia.
Jednak związek gwiazdy betlejemskiej z Bożym Narodzenie, sięga XVI wiecznego Meksyku. Według legendy, pewna mała dziewczynka, była zbyt biedna, aby móc dać prezent na obchody urodzin Jezusa. Postanowiła zebrać z pobocza drogi chwasty i zaniosła je przed ołtarz. Kiedy je tam ułożyła, stał się cud. Chwasty zmieniły się w szkarłatne kwiaty, z liśćmi w kształcie gwiazdy.